بیتوجهی به علائم هاری، خطر جدی برای انسان و سگ است
هاری یک بیماری ویروسی بسیار خطرناک و کشنده است که میتواند هم حیوانات و هم انسانها را درگیر کند. این بیماری به سیستم عصبی حمله کرده و باعث آسیبهای جدی و نهایتاً مرگ میشود. شناخت علائم هاری و پیشگیری از آن برای حفظ سلامت سگ شما و کل جامعه ضروری است.
در این مقاله، به 18 نکته مهم در مورد هاری در سگها، هم سگهای خانگی و هم سگهای ولگرد، علائم بیماری و اهمیت واکسیناسیون میپردازیم:
- ✅
1. هاری چیست؟
یک بیماری ویروسی کشنده که از طریق بزاق آلوده منتقل میشود. - ✅
2. عامل بیماری:
ویروس Rabies Lyssavirus. - ✅
3. راه انتقال اصلی:
گاز گرفتن توسط حیوان آلوده. - ✅
4. حیوانات ناقل:
سگ، گربه، روباه، راکون، خفاش و سایر حیوانات خونگرم.
- ✅
5. سگهای ولگرد:
به دلیل عدم واکسیناسیون، بیشتر در معرض خطر ابتلا به هاری هستند. - ✅
6. دوره کمون:
دوره زمانی بین ورود ویروس به بدن و ظهور علائم (متغیر از چند روز تا چند ماه). - ✅
7. علائم اولیه:
تغییر رفتار، اضطراب، تحریکپذیری، تب. - ✅
8. علائم پیشرفته:
فلج، پرخاشگری، ترشح بزاق زیاد، مشکل در بلع.
- ✅
9. شکل خشمگین هاری:
حیوان بسیار پرخاشگر و خطرناک میشود. - ✅
10. شکل فلجی هاری:
حیوان دچار فلج شده و به تدریج توانایی حرکت را از دست میدهد. - ✅
11. تشخیص:
تشخیص قطعی هاری تنها پس از مرگ حیوان و با آزمایش نمونه مغز امکانپذیر است. - ✅
12. درمان:
هاری درمان ندارد و پس از ظهور علائم، بیماری کشنده است. - ✅
13. واکسیناسیون:
بهترین راه پیشگیری از هاری، واکسیناسیون منظم سگها است. - ✅
14. زمان واکسیناسیون:
معمولاً از سن 3 ماهگی شروع و سپس به صورت سالیانه تکرار میشود. - ✅
15. اهمیت واکسیناسیون سگهای خانگی:
محافظت از سگ و جلوگیری از انتقال بیماری به انسان. - ✅
16. برخورد با سگ ولگرد مشکوک:
تماس با مسئولین بهداشت و قرنطینه حیوان. - ✅
17. پس از گازگرفتگی:
شستشوی فوری محل گازگرفتگی با آب و صابون و مراجعه به پزشک. - ✅
18. پیشگیری پس از مواجهه (PEP):
تزریق واکسن و سرم ضد هاری پس از گازگرفتگی.
اگر سگ شما توسط حیوان مشکوک به هاری گاز گرفته شد، سریعاً به دامپزشک مراجعه کنید. همیشه در برخورد با سگهای ولگرد احتیاط کنید و از نزدیک شدن به آنها خودداری نمایید.
18 نکته درباره هاری در سگها: علائم، پیشگیری و واکسیناسیون
هاری چیست و چرا برای سگها خطرناک است؟
هاری یک بیماری ویروسی کشنده است که سیستم عصبی مرکزی پستانداران، از جمله سگها و انسانها را تحت تاثیر قرار میدهد.این بیماری از طریق بزاق حیوان آلوده و معمولاً از طریق گازگرفتگی منتقل میشود.متاسفانه هاری درمان ندارد و به محض ظهور علائم بالینی، مرگ حتمی است.به همین دلیل، آگاهی از هاری و روشهای پیشگیری از آن برای صاحبان سگها و عموم مردم بسیار حائز اهمیت است.واکسیناسیون بهترین راه برای محافظت از سگ شما و جلوگیری از شیوع این بیماری خطرناک است.هاری نه تنها برای سگها خطرناک است، بلکه تهدیدی جدی برای سلامت انسانها نیز به شمار میرود.
تماس با سگ هار میتواند منجر به انتقال ویروس به انسان و مرگ شود.کنترل جمعیت سگهای ولگرد و واکسیناسیون آنها نیز نقش مهمی در کاهش خطر ابتلا به هاری در جامعه دارد.این بیماری میتواند به سرعت گسترش یابد و عواقب ناگواری به دنبال داشته باشد.در این پست، 18 نکته مهم درباره هاری در سگها را بررسی خواهیم کرد تا شما را با این بیماری، علائم آن و راههای پیشگیری آشنا سازیم.این نکات هم برای سگهای خانگی و هم سگهای ولگرد کاربرد دارد.
1. راههای انتقال هاری
اصلیترین راه انتقال هاری از طریق گازگرفتگی حیوان آلوده است.ویروس هاری در بزاق حیوان وجود دارد و از طریق زخم وارد بدن قربانی میشود.تماس بزاق آلوده با غشاهای مخاطی (مانند چشم، بینی و دهان) نیز میتواند باعث انتقال بیماری شود.در موارد نادر، انتقال هاری از طریق پیوند عضو آلوده یا از طریق استنشاق ذرات ویروس در محیطهای آزمایشگاهی گزارش شده است.اما این موارد بسیار نادر هستند.لازم به ذکر است که هاری از طریق تماس با خون، ادرار یا مدفوع حیوان آلوده منتقل نمیشود.تنها راه انتقال قطعی، ورود بزاق آلوده به بدن از طریق زخم یا غشاهای مخاطی است.
بعد از گازگرفتگی، شستشوی سریع و کامل زخم با آب و صابون به مدت حداقل 15 دقیقه، میتواند خطر ابتلا به هاری را کاهش دهد.
در ضمن، مراجعه فوری به پزشک برای دریافت واکسن و ایمونوگلوبولین هاری (در صورت نیاز) ضروری است.
2. دوره کمون هاری
دوره کمون هاری، یعنی فاصله زمانی بین ورود ویروس به بدن و ظهور علائم بیماری، میتواند بسیار متغیر باشد.این دوره معمولاً بین چند هفته تا چند ماه طول میکشد، اما در برخی موارد ممکن است تا یک سال یا بیشتر نیز به طول انجامد.طول دوره کمون به عوامل مختلفی از جمله محل ورود ویروس، میزان ویروس وارد شده، سن و وضعیت سیستم ایمنی فرد بستگی دارد.هرچه محل گازگرفتگی به مغز نزدیکتر باشد، دوره کمون کوتاهتر خواهد بود.در طول دوره کمون، ویروس هاری به آرامی از محل ورود به سمت سیستم عصبی مرکزی حرکت میکند.
هیچ علائمی در این دوره مشاهده نمیشود، اما فرد آلوده میتواند ناقل بیماری باشد.به همین دلیل، پس از هرگونه گازگرفتگی توسط حیوان، حتی اگر حیوان سالم به نظر برسد، باید اقدامات پیشگیرانه را انجام داد.تزریق واکسن هاری در این دوره میتواند از بروز بیماری جلوگیری کند.متاسفانه پس از ظهور علائم بالینی هاری، درمان موثری وجود ندارد و مرگ حتمی است.پس، پیشگیری بهترین راه مقابله با این بیماری خطرناک است.دوره کمون هاری در سگها نیز مشابه انسانها است و میتواند بین چند هفته تا چند ماه متغیر باشد.
3. علائم اولیه هاری در سگها
علائم اولیه هاری در سگها معمولاً غیر اختصاصی هستند و ممکن است با علائم سایر بیماریها اشتباه گرفته شوند. این علائم میتواند شامل تغییر در رفتار، بیقراری، تب، بیاشتهایی و لیسیدن یا گاز گرفتن محل گازگرفتگی باشد. سگ ممکن است عصبی، تحریکپذیر یا افسرده شود. ممکن است تمایلی به بازی کردن یا تعامل با افراد نداشته باشد. تغییر در عادات خواب، مانند بیخوابی یا خوابآلودگی بیش از حد، نیز میتواند از علائم اولیه هاری باشد. در این مرحله، تشخیص هاری دشوار است و نیاز به بررسیهای بیشتر توسط دامپزشک دارد. باید صاحبان سگها نسبت به هرگونه تغییر در رفتار سگ خود هوشیار باشند و در صورت مشاهده علائم مشکوک، فوراً به دامپزشک مراجعه کنند. این علائم هشدار دهنده را جدی بگیرید.
4. علائم عصبی هاری در سگها (هاری خشمگین)
هاری خشمگین یکی از دو شکل اصلی هاری در سگها است و با علائم عصبی شدید مشخص میشود.سگ مبتلا به هاری خشمگین ممکن است رفتارهای پرخاشگرانه و غیرقابل کنترل از خود نشان دهد.این رفتارها میتواند شامل حمله به افراد، حیوانات و حتی اشیاء بیجان باشد.سگ ممکن است دچار تشنج، فلج و عدم هماهنگی در حرکات شود.پرخاشگری و تحریک پذیری بیش از حد از دیگر علائم این مرحله است.سگ ممکن است رفتارهای عجیب و غریبی از خود نشان دهد، مانند خوردن اشیاء غیرخوراکی یا پارس کردن بیدلیل.در این مرحله، خطر انتقال بیماری به انسان و سایر حیوانات بسیار بالاست.
متاسفانه پس از ظهور علائم عصبی هاری، هیچ درمانی وجود ندارد و مرگ حتمی است.
مراقبت از سگ هار در این مرحله بسیار خطرناک است و باید توسط متخصصان انجام شود.هاری خشمگین بسیار خطرناک است و به سرعت پیشرفت میکند.
5. علائم فلجی هاری در سگها (هاری ساکت)
هاری ساکت، شکل دیگری از هاری در سگها است که با فلج پیشرونده مشخص میشود.در این شکل از بیماری، سگ معمولاً پرخاشگری نشان نمیدهد، اما به تدریج دچار فلج میشود که از پاها شروع شده و به سایر قسمتهای بدن گسترش مییابد.فلج عضلات صورت میتواند باعث افتادگی فک و مشکل در بلع شود.سگ ممکن است آبریزش دهان داشته باشد و نتواند به درستی غذا بخورد.به دلیل فلج عضلات تنفسی، سگ ممکن است دچار مشکلات تنفسی شود.هاری ساکت ممکن است با سایر بیماریهای عصبی اشتباه گرفته شود، بنابراین تشخیص دقیق توسط دامپزشک ضروری است.
اگرچه سگ مبتلا به هاری ساکت پرخاشگری نشان نمیدهد، اما باز هم خطر انتقال بیماری از طریق بزاق وجود دارد.
این شکل از هاری نیز مانند هاری خشمگین، درمان ندارد و به مرگ منجر میشود.هاری ساکت میتواند گمراه کننده باشد، زیرا علائم پرخاشگری در آن دیده نمیشود.
6. تغییر صدا در سگ هار
یکی از علائم کمتر شناخته شده هاری در سگها، تغییر صدا است.ویروس هاری میتواند بر عصبهای حنجره تاثیر بگذارد و باعث تغییر در صدای سگ شود.این تغییر صدا ممکن است به صورت خشونت، گرفتگی یا بم شدن صدا ظاهر شود.گاهی اوقات، سگ ممکن است قادر به پارس کردن نباشد یا صدای پارس او بسیار ضعیف و نامفهوم شود.تغییر صدا به تنهایی نشانه قطعی هاری نیست و ممکن است به دلیل سایر بیماریهای حنجره یا دستگاه تنفسی نیز رخ دهد.اما در صورت مشاهده این علامت همراه با سایر علائم مشکوک، باید به هاری شک کرد.
مخصوصا اگر سگ واکسینه نشده باشد و احتمال تماس با حیوانات آلوده وجود داشته باشد، تغییر صدا باید جدی گرفته شود.
در صورت مشاهده تغییر صدا در سگ خود، فوراً به دامپزشک مراجعه کنید.تشخیص زودهنگام میتواند از گسترش بیماری جلوگیری کند.تغییر صدا یک نشانه هشدار دهنده است که نباید نادیده گرفته شود.
7. ترس از آب (هیدروفوبیا) در هاری
اگرچه ترس از آب (هیدروفوبیا) یکی از علائم کلاسیک هاری در انسانها است، اما در سگها کمتر دیده میشود. هیدروفوبیا به معنای ترس غیرمنطقی از آب است و معمولاً به دلیل اسپاسم عضلات گلو هنگام تلاش برای نوشیدن آب ایجاد میشود. در سگهای مبتلا به هاری، ممکن است شاهد امتناع از نوشیدن آب یا نشان دادن ترس و ناراحتی هنگام نزدیک شدن به آب باشیم. اما این علامت در همه سگهای هار دیده نمیشود. پس، عدم وجود هیدروفوبیا در سگ، به معنای عدم ابتلا به هاری نیست. سایر علائم هاری، مانند تغییر رفتار، پرخاشگری، فلج و تغییر صدا، باید مورد توجه قرار گیرند. هیدروفوبیا بیشتر در انسانها دیده میشود تا سگها. به جای تکیه بر هیدروفوبیا، به دنبال سایر علائم هاری باشید. تشخیص دقیق با بررسی همه علائم امکان پذیر است.
8. تشخیص هاری در سگ
تشخیص قطعی هاری در سگ زنده دشوار است.هیچ آزمایش خون یا آزمایش دیگری وجود ندارد که بتواند هاری را در سگ زنده تشخیص دهد.تشخیص هاری معمولاً بر اساس علائم بالینی و سابقه تماس با حیوانات آلوده انجام میشود.دامپزشک ممکن است نمونه بزاق یا بافت مغز را برای آزمایش به آزمایشگاه ارسال کند، اما این آزمایشها تنها پس از مرگ حیوان قابل انجام هستند.در صورت مشکوک بودن به هاری، معمولاً توصیه میشود که سگ به مدت 10 روز تحت نظر قرار گیرد.اگر در این مدت علائم هاری ظاهر شود، حیوان اتانازی میشود و نمونه مغز برای آزمایش به آزمایشگاه ارسال میشود.
روش دیگر تشخیص هاری، آزمایش ایمونوفلورسانس مستقیم (DFA) بر روی نمونه بافت مغز است.
این آزمایش میتواند ویروس هاری را به سرعت و با دقت تشخیص دهد.تشخیص زودهنگام هاری بسیار مهم است تا بتوان از گسترش بیماری جلوگیری کرد.اگر به هاری در سگ خود مشکوک هستید، فوراً با دامپزشک تماس بگیرید.تشخیص قطعی تنها پس از مرگ حیوان امکان پذیر است.
9. درمان هاری در سگ
متاسفانه هیچ درمانی برای هاری در سگها وجود ندارد. به محض ظهور علائم بالینی هاری، مرگ حتمی است. هدف از مراقبت در این مرحله، کاهش درد و رنج حیوان و جلوگیری از گسترش بیماری به سایر حیوانات و انسانها است. معمولاً توصیه میشود که سگ مبتلا به هاری اتانازی شود تا از رنج کشیدن حیوان جلوگیری شود و خطر انتقال بیماری کاهش یابد. هیچ درمان خانگی یا دارویی برای هاری وجود ندارد. از هرگونه تلاش برای درمان خودسرانه سگ مبتلا به هاری خودداری کنید، زیرا این کار میتواند خطرناک باشد. پس از اتانازی، نمونه مغز سگ باید برای آزمایش به آزمایشگاه ارسال شود تا تشخیص هاری تایید شود. پیشگیری بهترین راه مقابله با هاری است. هیچ امیدی به درمان هاری پس از ظهور علائم وجود ندارد.
10. واکسیناسیون هاری در سگها
واکسیناسیون هاری بهترین راه برای محافظت از سگ شما در برابر این بیماری کشنده است.واکسن هاری باعث تحریک سیستم ایمنی سگ میشود تا آنتیبادیهایی تولید کند که ویروس هاری را خنثی میکنند.واکسیناسیون هاری معمولاً در سن 3 ماهگی انجام میشود و سپس به صورت سالانه یا هر سه سال یک بار تکرار میشود.برنامه واکسیناسیون هاری باید توسط دامپزشک تعیین شود.در بسیاری از کشورها، واکسیناسیون هاری برای سگها اجباری است.این قانون جهت کنترل شیوع هاری و محافظت از سلامت عمومی وضع شده است.اگر سگ شما واکسینه شده باشد و توسط حیوان آلوده گاز گرفته شود، همچنان باید به دامپزشک مراجعه کنید.
دامپزشک ممکن است تزریق دوز یادآور واکسن را توصیه کند.
واکسن هاری بسیار ایمن و موثر است و عوارض جانبی جدی نادری دارد.واکسیناسیون هاری نه تنها از سگ شما محافظت میکند، بلکه به حفظ سلامت جامعه نیز کمک میکند.واکسیناسیون هاری یک مسئولیت برای هر صاحب سگ است.
11. واکسن هاری برای انسان
واکسن هاری برای انسان نیز موجود است و برای افرادی که در معرض خطر ابتلا به هاری هستند، مانند دامپزشکان، کارکنان آزمایشگاهها و افرادی که در مناطق پرخطر زندگی میکنند، توصیه میشود. واکسن هاری معمولاً به صورت پیشگیرانه (قبل از قرار گرفتن در معرض ویروس) یا پس از قرار گرفتن در معرض ویروس (پس از گازگرفتگی توسط حیوان مشکوک) تجویز میشود. واکسن هاری پس از قرار گرفتن در معرض ویروس، بسیار موثر است و میتواند از بروز بیماری جلوگیری کند. اما برای اثربخشی، باید در اسرع وقت پس از گازگرفتگی تزریق شود. علاوه بر واکسن، ایمونوگلوبولین هاری (HRIG) نیز ممکن است برای خنثی کردن ویروس هاری تزریق شود. واکسن هاری برای انسان بسیار ایمن و موثر است و عوارض جانبی جدی نادری دارد. اگر توسط حیوان مشکوک به هاری گاز گرفته شدید، فوراً به پزشک مراجعه کنید. واکسن هاری جان شما را نجات میدهد.
12. اقدامات لازم پس از گازگرفتگی توسط سگ
اگر توسط سگ گاز گرفته شدید، اولین قدم شستشوی کامل زخم با آب و صابون به مدت حداقل 15 دقیقه است.این کار میتواند ویروس هاری را از بین ببرد و خطر ابتلا به بیماری را کاهش دهد.پس از شستشو، باید فوراً به پزشک مراجعه کنید.پزشک زخم را بررسی میکند و در صورت نیاز، واکسن هاری و ایمونوگلوبولین هاری را تجویز میکند.همچنین باید اطلاعات تماس صاحب سگ و سابقه واکسیناسیون سگ را از صاحب آن بپرسید.اگر سگ واکسینه نشده باشد یا صاحب آن قابل دسترسی نباشد، باید به مقامات بهداشتی اطلاع دهید.حتی اگر سگ سالم به نظر برسد، باز هم باید اقدامات احتیاطی را انجام دهید.
هاری میتواند دوره کمون طولانی داشته باشد و علائم بیماری ممکن است بلافاصله ظاهر نشوند.
هیچگاه گازگرفتگی توسط حیوانات را نادیده نگیرید.این موضوع میتواند بسیار خطرناک باشد.سلامتی خود را در اولویت قرار دهید.اقدامات سریع میتواند از ابتلا به هاری جلوگیری کند.
13. کنترل جمعیت سگهای ولگرد
کنترل جمعیت سگهای ولگرد نقش مهمی در کاهش خطر ابتلا به هاری دارد.سگهای ولگرد اغلب واکسینه نشدهاند و بیشتر در معرض خطر ابتلا به هاری هستند.روشهای مختلفی برای کنترل جمعیت سگهای ولگرد وجود دارد، از جمله: عقیمسازی و رهاسازی، جمعآوری و نگهداری در پناهگاهها و اتانازی.عقیمسازی و رهاسازی یکی از روشهای انسانی و موثر برای کنترل جمعیت سگهای ولگرد است.در این روش، سگها عقیم میشوند و سپس به محل زندگی خود بازگردانده میشوند.جمعآوری و نگهداری در پناهگاهها نیز میتواند به کاهش جمعیت سگهای ولگرد کمک کند.
اما این روش نیازمند منابع مالی و انسانی زیادی است.
اتانازی نیز یک روش بحثبرانگیز است که در برخی موارد برای کنترل جمعیت سگهای ولگرد استفاده میشود.برای کنترل جمعیت سگهای ولگرد، نیاز به یک برنامه جامع و همکاری بین سازمانهای دولتی، سازمانهای مردمنهاد و جوامع محلی است.کنترل جمعیت سگهای ولگرد به سلامت انسانها و حیوانات کمک میکند.
14. مسئولیت صاحبان سگها
صاحبان سگها مسئولیت دارند که از سلامت و رفاه سگهای خود مراقبت کنند.این مسئولیت شامل واکسیناسیون منظم، تغذیه مناسب، فراهم کردن سرپناه و مراقبتهای دامپزشکی میشود.صاحبان سگها همچنین باید از سگهای خود در برابر هاری محافظت کنند.این کار شامل واکسیناسیون سالانه و جلوگیری از تماس سگ با حیوانات ولگرد و آلوده میشود.صاحبان سگها باید سگهای خود را در مکانهای عمومی تحت کنترل داشته باشند.سگها باید با قلاده و بند کنترل شوند و از حمله به افراد و حیوانات دیگر جلوگیری شود.اگر سگ شما کسی را گاز گرفت، باید فوراً به مسئولان بهداشتی اطلاع دهید و اطلاعات لازم را در اختیار آنها قرار دهید.
صاحبان سگها باید به قوانین و مقررات مربوط به نگهداری سگ احترام بگذارند.
نگهداری سگ یک مسئولیت است، نه فقط یک سرگرمی.صاحبان سگها نقش مهمی در پیشگیری از هاری دارند.
15. آموزش و آگاهیرسانی عمومی در مورد هاری
آموزش و آگاهیرسانی عمومی نقش مهمی در پیشگیری از هاری دارد. مردم باید در مورد خطرات هاری، راههای انتقال بیماری و روشهای پیشگیری آگاهی داشته باشند. آموزش باید به گروههای مختلف جامعه، از جمله کودکان، دانشآموزان، صاحبان حیوانات و عموم مردم ارائه شود. رسانهها، مدارس، مراکز بهداشتی و سازمانهای مردمنهاد میتوانند در آموزش و آگاهیرسانی عمومی نقش داشته باشند. دانش، قدرت است و میتواند از شما در برابر هاری محافظت کند. با آگاهیرسانی، جان انسانها و حیوانات را نجات دهیم.
16. نقش دامپزشکان در پیشگیری از هاری
دامپزشکان نقش کلیدی در پیشگیری از هاری دارند. آنها مسئول انجام واکسیناسیون هاری در حیوانات خانگی و ارائه آموزش و مشاوره به صاحبان حیوانات هستند. دامپزشکان باید در مورد هاری و علائم آن آگاهی کامل داشته باشند و در صورت مشاهده علائم مشکوک، اقدامات لازم را انجام دهند. دامپزشکان باید با سازمانهای بهداشتی همکاری کنند و اطلاعات مربوط به هاری را به آنها گزارش دهند. دامپزشکان میتوانند در آموزش و آگاهیرسانی عمومی نیز نقش داشته باشند و اطلاعات مربوط به هاری را به مردم ارائه دهند. دامپزشکان خط مقدم مبارزه با هاری هستند. با اعتماد به دامپزشکان، از سلامت حیوانات و انسانها محافظت کنیم. دامپزشکان نقش حیاتی در حفظ سلامت جامعه دارند.
17. قوانین و مقررات مربوط به هاری
بسیاری از کشورها و مناطق دارای قوانین و مقررات خاصی در مورد هاری هستند. این قوانین معمولاً شامل مقررات مربوط به واکسیناسیون، کنترل حیوانات ولگرد و گزارش موارد هاری میشود. صاحبان حیوانات باید از قوانین و مقررات مربوط به هاری در منطقه خود آگاهی داشته باشند و به آنها عمل کنند. مقامات بهداشتی مسئول اجرای قوانین و مقررات مربوط به هاری هستند و باید با متخلفان برخورد کنند. قوانین و مقررات مربوط به هاری جهت کنترل شیوع بیماری و محافظت از سلامت عمومی وضع شدهاند. با رعایت قوانین، به حفظ سلامت جامعه کمک کنیم. آگاهی از قوانین، مسئولیتپذیری را افزایش میدهد. قوانین، سپر دفاعی در برابر هاری هستند.
18. هاری در سایر حیوانات
هاری تنها به سگها محدود نمیشود و میتواند در سایر حیوانات پستاندار، از جمله گربهها، روباهها، خفاشها، راکونها و اسکانکها نیز دیده شود. هر پستانداری میتواند به هاری مبتلا شود. در برخی مناطق، برخی از حیوانات بیشتر از سایرین در معرض خطر ابتلا به هاری هستند. مثلا در برخی مناطق خفاشها مخزن اصلی ویروس هاری هستند. اگر با حیوان وحشی یا مشکوکی مواجه شدید، از نزدیک شدن به آن خودداری کنید و به مقامات مسئول گزارش دهید. واکسیناسیون حیوانات خانگی، مانند گربهها، نیز برای پیشگیری از هاری ضروری است. مراقب حیوانات وحشی باشید. هاری یک تهدید برای همه پستانداران است. با پیشگیری، از سلامت همه حیوانات محافظت کنیم.
